آنچه در این محتوا میخوانید:
بازار خان یزد
همه ی ما قسمت جنوبی کشور ایران عزیزمان را به دو چیز میشناسیم، مهمان نوازی جنوبی های عزیز و بافت قدیمی و بازار های بسیار زیبا و قدیمی این شهر ها. یکی از این بازار های قدیمی واقع در شهر یزد است و این بازار،بازار خان یزد است. در این مطلب بازار خان یزد را به شما معرفی میکنیم. پس در این مطلب همراه قوی سیاه پارسیان باشید .
قدمت بازار خان یزد
قدمت بازار خان یزد حدود ۲۳۰ سال میباشد و این بازار قدمتی نسبتا زیادی دارد. بازار خان یزد دارای شهرت تاریخی بسیار زیادی است. بازار خان یزد مانند دیگر بازار های تاریخی این شهر مربوط به دوره قاجار میشود. این بازار در دوره ی ناصر الدین شاه قاجار بنا شده است و به تدریج کامل و کامل تر شده است. با اینکه بازار خان یزد توسط ناصر الدین شاه قاجار ساخته شده است اما موسس و بانی آن «محمدتقی خان بافقی» بوده است. که پس از فوت ایشان مسئول تکمیل کردن این بازار نوادگان این شخص بوده اند.
محمدتقی خان بافقی، موسس سلسله خوانین و یکی از حکام یزد در زمان قاجار بود که در طول عمر خود آثار دیدنی زیادی در یزد مانند باغ دولت آباد، بازار قیصریه، میدان خان، باغ گلشن و مدرسه خان را ساخته و از خود به یادگار گذاشته است. مجوعه خان که شامل بازار خان یزد، حمام خان یزد، مدرسه و میدان خان میشود همگی به دست محمدتقی خان بافقی و نوادگان ایشان تأسیس شده و همگی از زیباترین جاهای دیدنی یزد حساب می‌شوند. همچنین در سال ۱۳۸۲ در تاریخ ۹ اردیبهشت ماه، بازار خان یزد به‌عنوان آثار ملی ایران ثبت شد و جایگاه تاریخی‌اش جاودانه شد.
دلیل این نامگذاری برای بازار خان یزد
شاید با خودتان حدس زده اید که بازار خان یزد به خاطر نام محمد تقی خان این بازار نامگذاری شده باشد اما در واقع دلیل دیگری دارد. در یزد قدیم، تنها اشراف‌زادگان یا افراد بزرگ شهر که به آن‌ها «خان» می‌گفتند حق ورود به این بازار مجلل در آن زمان را داشتند، و طبقه رعیت جامعه نمی‌توانست در این بازار رفت‌و‌آمد کند یا حتی وارد آن شود. به همین علت که البته از نابرابری اجتماعی جامعه ایرانی نشأت می‌گرفت نام این بازار هم به بازار خان معروف و ماندگار شد.
از روزگاران قدیم در شهر یزد، بازارها جزو مناطق مهم اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و فرهنگی این شهر محسوب می‌شدند و همین دلیلی بود که گاهی یک بازار فقط متعلق به اشراف‌زادگان و مناسبات اقتصادی آن‌ها باشد و بعضی از بازارها در سطح شهر مختص به رعیت‌ها و فرودست‌ها و از آن‌جایی‌که بخشی از جاده ابریشم در آن زمان‌ها که نه هواپیمایی بود و نه قطار و وسیله نقلیه اتوموبیل، از شهر یزد عبور می‌کرد، نقش و اهمیت این بازارها و مخصوصا بازار خان یزد بیشتر واضح و آشکار میشود.
طولانی ترین بازار یزد، بازار خان
بازار خان یزد طولانی ترین بازار واقع شده در یزد است. این بازار ۲۷۴ متر طول دارد و سقف این بازار ارتفاعش بین ۴ متر تا ۶ متر است. این بازار قدیمی و تاریخی دو بخش شمالی- جنوبی و شرقی- غربی دارد که قسمت شمالی-جنوبی آن طولش کوتاه‌تر است: ۷۸ متر طول دارد و ۵۳ باب مغازه. اما بخش شرقی-غربی بازار خان یزد، ۱۸۰ متر طول دارد و ۱۰۰ باب مغازه. بازار خان یزد از بازارهای جزئی‌تری تشکیل شده است مانند بازار زرگری، پنجه علی، بازار علاقبندی، بازار ملا اسماعیل، بازار کاشی‌گری، بازار افشار، بازار چیت‌سازی، بازار مسگری، بازار شاهزاده فاضل، بازار دروازه مهریز و بازار نخود‌بریز‌ها.
جلوه بازار خان یزد
در مورد طول و ارتفاع و باب‌های بخش شمال-جنوبی و شرقی- غربی توضیح دادیم و از این اعداد و ارقام که بگذریم می‌خواهیم کمی تصویرسازی کنیم که اصلا معماری بازار خان یزد چطور شکل گرفته و چه حسی به کسانی که زیر طاق‌های شرقی‌اش قدم می‌زنند می‌دهد. دیوارها و طاق‌های بازار خان یزد تماما از خشت و گل و آجر و گچ ساخته شده‌اند و استفاده از این مصالح باعث شده که این بازار حتی در گرم‌ترین فصل سال آن هم در شهر یزد، محوطه‌ای خنک و سایه‌گیر داشته باشد.
دیدنی های بازار خان یزد و زیر مجموعه های آن
بازار قیصریه یزد؛ از بهترین های بازار خان
این بازار که در‌واقع راسته پارچه‌فروشان بازار خان یزد است، یکی از ۵ بازار قیصریه معروف ایران است. بله، شهرهای دیگری هم بازار قیصریه دارند که اتفاقا شهرهایی تاریخی هم هستند مثل اصفهان، شیراز، کرمان و قزوین. اما جاذبه بازار قیصریه یزد نیز به اندازه آن‌ها یا حتی بیشتر مثال‌زدنی است.
بازار قیصریه یزد یک راسته فرعی همراه با دالان و تیمچه است که در قدیم مخصوص کالاهای گرانبها و با‌ارزش بوده است. و این بازار که در حد فاصل بین میدان خان و مدرسه خان یزد قرار دارد با دو در چوبی در انتها و اول بازار باز و بسته میشود. به لحاظ معماری هم، نسبت به بقیه قسمت‌های بازار خان یزد، بازار قیصریه معماری شکیل‌تر و منظم‌تری دارد و انبوه پارچه‌های رنگی و بسیار زیبای یزد حسی مانند قدم‌زدن میان اتاق‌هایی با پرده‌ها و پارچه‌های اعیانی به گردشگران می‌دهد.
میدان خان یزد ، با شکوه!
میدان خان بخشی از مجموعه خان محسوب میشود که علاوه بر میدان، شامل بازار و حمام نیز است. این میدان از بناهای به‌جای مانده از دوره قاجار به شمار می‌رود و در کنار یکی دیگر از جاهای دیدنی یزد ، حمام خان، قرار گرفته است. در چهار سوی میدان مغازه‌هایی با سایه‌بان هایی قدیمی و سردرهای هلالی واقع شده‌اند. در ضلع شمال شرقی میدان نیز مدرسه شفیعیه به چشم می‌خورد. این میدان به همراه بازارهای پیرامونش در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۶۵، با شماره ثبت ۱۷۰۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مدرسه خان و راه مخفی زیرزمینی طلاب
مدرسه خان یزد که امروزه یکی از حوزه‌های علمیه مهم شهر یزد است، در متراژی حدود ۲۹۱۰ متر‌مربع به دست محمدتقی خان بافقی در دوران قاجار ساخته شده است. بنای این مدرسه به قدری بزرگ است که دو حیاط آن به‌صورت قرینه و یک حیاط بزرگ در مرکز مدرسه همراه دو طبقه ساختمان با ۷۸ حجره احداث شده است.
سبک معماری مدرسه خان یزد که چشم هر گردشگری را به خود خیره می‌کند به اواخر دوران زندیه و اوایل دوران قاجاریه باز‌می‌گردد و یکی از جاهای دیدنی یزد و آثار تاریخی مهم این شهر به شمار می‌رود. اما این مدرسه یک ویژگی خیلی خاص و جالبی دارد که آن هم راه زیرزمینی آن است. مدرسه خان یزد از طریق راه زیرزمینی به مدرسه مصلای یزد راه دارد و نشان می‌دهد که در آن روزگار اساتید و طلاب این مدرسه از راه زیرزمینی باهم در ارتباط بوده‌اند.
حمام خان یزد یا گرمخانه نور
حمام خان معروف به گرمخانه یا گرمابه نور در سال ۱۲۱۲ هجری قمری در زمینی به مساحت ۱,۱۷۰ متر مربع و زیربنای ۹۰۰ متر مربع احداث شد. این بنا که یکی از زیباترین آثار معماری در شهر تاریخی یزد به حساب می‌آید، در سال ۱۲۲۴ هجری قمری بازسازی شده است.
حمام خان نیز مثل سایر حمام‌های قدیمی، در گذشته تنها محل استحمام نبود و مردم برای اهدافی مثل گذران اوقات فراغت، گفت‌وگو و تبادل نظر، رفع خستگی، عبادت، دورهمی دوستان و حل‌و‌فصل مسائل زندگی به آن مراجعه می‌کردند. حمام مذکور در مرداد ۱۳۷۸ هجری شمسی با شماره ۲۴۰۶ در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید حمام خان به دستور محمدتقی خان بافقی، حاکم یزد، ساخته شد. محمدتقی خان سرسلسله خاندانی مشهور به خوانین یزد بود که در سال ۱۱۶۱ هجری قمری به حکمرانی رسید.
آب‌انبار دروازه مهریز، دروازه‌ای از زمان صفویان
این آب انبار یکی از آب انبارهای قدیمی یزد است که در قرن یازدهم و در دوران صفویه احداث شده است. در آن دوران این منطقه خارج از شهر یزد قرار داشته است. بخش‌های مختلف این بنا نشانه آن است که تنها محلی برای برداشتن آب نبوده است. در این آب انبار به جز قنات و مخزن آب انبار، بخشی به عنوان استراحت‌گاه نیز وجود دارد. بنابراین به نوعی مجموعه‌ای خدماتی برای استراحت مسافران بوده است.
در ورودی آب انبار راهرویی با ۶۳ پله وجود دارد و پس از آن فضای آب انبار قرار دارد. در سقف گنبدی این بنا نورگیری وجود دارد که به خوبی نور این سازه در اعماق زمین را تأمین می‌کند. آب این آب انبار از قنات های شهر یزد تأمین می‌شده است. تمامی بخش‌های این بنا از آجر احداث شده و تزئینات اندکی نیز در آن دیده میشود. به عنوان مثال در برخی قسمت‌های بنا اسامی مذهبی با آجر کار شده است.
کی برویم برای بازارگردی؟
فرض کنید به شهر یزد سفر کرده‌ایم و می‌خواهیم یک روز خود را به بازارگردی و خرید اختصاص دهیم، حالا بهترین زمان بازدید از بازار خان یزد چه زمانی می‌تواند باشد؟ وقتی خورشید تازه در آسمان قرار گرفته و کسبه بازار تازه درب حجره‌های خود را گشوده‌اند یا زمانی که از ظهر گذشته و بازار به خروش و جنب‌و‌جوش افتاده است؟
با‌توجه به پر‌طرفدار بودن بازار خان یزد چه بین گردشگران و چه اهالی شهر یزد، شاید بهترین زمان برای بازارگردی میان انبوه صنف‌ها و مغازه‌های مختلف، روزهای وسط هفته و بعد‌از‌ظهر باشد، که هم همه مغازه‌ها باز هستند و هم رستوران‌های سنتی داخل بازار برای شکم‌گردی شما در بازار خان یزد تدارک‌های جذابی دیده‌اند.
شما می توانید برای خرید بلیط هواپیما، قطار و اتوبوس به یزد و همچنین رزرو هتل در یزد از سایت قوی سیاه پارسیان استفاده نمایید و همچنین برای مشاوره با شماره ۶۵۲۵۵۵۳۴ – ۰۲۱ تماس حاصل فرمائید.
